Na wystawę składają się eksponaty z Prywatnej Kolekcji oryginalnych litografii Magritte’a z jego dwóch zbiorów – „Les Chants de Maldoror” i „Les nécessités de la vie et les conséquences des rêves”. Wystawa ukazuje najważniejsze kluczowe aspekty twórczości największego artysty naszych czasów – René Magritte’a.

René François Ghislain Magritte (21 listopada 1898 – 15 sierpnia 1967) był belgijskim artystą surrealistą. Zasłynął z wielu dowcipnych i prowokujących do myślenia prac, które mieszczą się pod parasolem surrealizmu. Jego twórczość stawia pod znakiem zapytania wcześniej uwarunkowane postrzeganie rzeczywistości.

„Jest to związek, który sugeruje kluczową tajemnicę świata. Sztuka dla mnie nie jest celem samym w sobie, ale środkiem do przywołania tej tajemnicy.”                                                René Magritte o zestawianiu pozornie niepowiązanych ze sobą obiektów.

Prace Magritte’a często pokazują kolekcję zwykłych przedmiotów w nietypowym kontekście, nadając nowe znaczenia znanym rzeczom. Typowym w jego malarstwie jest posługiwanie się przedmiotami jako czymś innym niż się wydają.

Magritte zastosował to podejście na obrazie jabłka: namalował owoc, a następnie użył podpisu lub do kadrowania, aby zaprzeczyć, że przedmiot jest jabłkiem.

W pracach „Ceci n’est pas” Magritte zwraca uwagę, że bez względu na to, jak naturalistycznie przedstawiamy przedmiot, nigdy nie uchwycimy samego przedmiotu.

W liście do André Bretona pisał o Kondycji Ludzkiej (La condition humaine), że nie ma znaczenia, czy scena za sztalugą różni się od tego, co na niej przedstawiono, „ale najważniejszą rzeczą było wyeliminowanie różnicy między widokiem widzianym z zewnątrz i od wewnątrz pomieszczenia.” Okna na niektórych z tych obrazów obramowane są ciężkimi kotarami, sugerującymi motyw teatralny.

Styl surrealizmu Magritte’a jest bardziej reprezentacyjny niż „automatyczny” styl artystów takich jak Joan Miró. Używanie przez Magritte’a zwykłych przedmiotów w niespotykanych przestrzeniach łączy się z jego pragnieniem tworzenia poetyckich obrazów. Opisywał malowanie jako „sztukę układania kolorów obok siebie w taki sposób, aby zacierać ich prawdziwy aspekt, tak aby znajome przedmioty – niebo, ludzie, drzewa, góry, meble, gwiazdy, bryły, graffiti – łączyły się w jednym, poetycko zdyscyplinowanym obrazie. Poezja tego obrazu pozbywa się jakiegokolwiek symbolicznego znaczenia, starego czy nowego.”

René Magritte określił swoje obrazy jako „widzialne obrazy, które niczego nie kryją; wywołują tajemnicę i rzeczywiście, gdy ktoś widzi jeden z moich obrazów, zadaje sobie to proste pytanie: „Co to znaczy?”. To nic nie znaczy, ponieważ tajemnica też nic nie znaczy, jest niepoznawalna”.

Zbiór prac Rene Magritte’a „Pieśni Maldorora” / „Les Chants de Maldoror”

Les Chants de Maldoror (Pieśni Maldorora) to poetycka powieść (lub długi poemat pisany prozą) składająca się z sześciu pieśni. Została napisana w latach 1868-1869 przez znanego pod pseudonimem hrabia de Lautréamont, urodzonego w Urugwaju francuskiego pisarza Izydora Ducasse (1846-70). Wielu surrealistów na początku

 XX wieku przytaczało tę powieść jako główną inspirację dla ich własnych dzieł. Tak samo było w przypadku René Magritte’a, który stworzył całą serię ilustracji do

 Les Chants de Maldoror, prezentowanych na tej wystawie. Litografie te ukazały się w Belgii w 1948 roku w wydawnictwie La Boétie.

Twórczość René Magritte’a wypełniona jest tematem zwanym „la condition humaine”. Pokazuje dwoistość malunku i rzeczywistości. Oto odpowiedź Magritte’a na pytanie o postrzeganie rzeczywistości: człowiek jest samoświadomy, a jednak nie jest przedstawicielem tej świadomości. Czas i przestrzeń obrazuje dystans między tym, co widzimy a rzeczywistością, ale jednocześnie między światem realnym a fikcyjnym. Realistyczne obrazy Magritte’a są w rzeczywistości mirażami, ale widz wierzy i akceptuje je jako rzeczywistość, a tym samym jest znacznie bardziej oddalony od rzeczywistości, niż mu się wydaje.

Fascynacja artysty tym procesem myślenia jest szczególnie widoczna w rysunkach opublikowanych w Les Chants de Maldoror (1968-1969), poetyckiej powieści hrabiego de Lautréamont w drugiej połowie XIX wieku. W XX wieku wielu surrealistów (jak Salvador Dalí, André Breton, Antonin Artaud, Max Ernst) chwaliło ten poemat za jego transgresywny i absurdalny charakter oraz wpływ, jaki wywiera na zmysły. Poemat ten wpłynął na ruchy stylistyczne (francuskiego) symbolizmu (np. Redon) i dadaizmu.

W tych pracach widzimy Magritte’a używającego ulotnego i eksperymentalnego dotyku, techniki, która ożywia jego wirtuozerię jeszcze lepiej niż jego bardziej skomponowane obrazy. Rysunek wyraźnie przedstawia jeden z jego ulubionych tematów: połączenie tajemniczości (np. natchnienie, ludzka psychika) z codzienną rzeczywistością (np. pisanie długopisem).

Tajemnica i inspiracja słowami René Magritte’a:                                                       „Inspiracja to wyjątkowy moment, w którym jesteśmy w pełni obecni w świecie i jesteśmy z nim zjednoczeni. Ludzi nie inspiruje umieszczanie obok siebie losowych przedmiotów w losowej kolejności. Inspiracja zostaje wzniecona, gdy bierzemy to, co życie ma nam do zaoferowania i kształtujemy w taki sposób, aby wydobywało tajemnicę, która jest dziś absolutną konieczna do myślenia i dla świata w ogóle.”                                                              R. Magritte w liście do P. Demarne 12 maja 1961 r.

Źródłem do opracowania surrealistycznej konceptualizacji obiektu był absurdystyczny poemat Chants de Maldoror hrabiego de Lautréamont. W tej przełomowej pracy Lautréamont połączył obiekty w tekście w całkowicie nielogiczny i niepowiązany sposób, co ilustruje często cytowane zdanie: „tak piękne jak… przypadkowe spotkanie na stole operacyjnym maszyny do szycia i parasola”. (S. Gablik, ibid., s. 44). Surrealiści, w tym Magritte, byli pod silnym wpływem tych pism, a w 1948 r. Magritte dostarczył 77 ilustracji do późniejszego wydania Oeuvres complètes Lautreamonta.